تهدید امنیت غذایی کشور با تداوم اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی

به گزارش راهبرد معاصر؛ از سال 1397 که رسماً ارایه ارز ترجیحی به بهانه مدیریت قیمت‌ها از سوی دولت تدبیر و امید آغاز شد تاکنون 49.7 میلیارد دلار با قیمت 4200 تومانی توزیع شده که به استناد شواهد موجود نه تنها مانع از افزایش قیمت کالاهای اساسی کشور نشده بلکه از سال 1397 تا مهرماه سال 1400 ‌حدود 46 میلیارد دلار از منابع ارزی معطوف به این سیاست تخصیص یافته و رانتی معادل 596 ‌هزار میلیارد تومان‌ به گروهی خاص داده شده است.

نکته قابل توجه این است که بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد توزیع این حجم از ارز با قیمت 4200 تومانی برای اقلام کالاهای اساسی که قرار بود مانع از افزایش قیمت آنها باشد رشد تورم بالاتری از اقلام غیرمشمول به خود دیده به صورتی که طبق گزارش بانک مرکزی؛ تورم نقطه به نقطه اقلامی که مستقیماً ارز 4200 دریافت می‌کنند، از اسفند ماه 1396 تا تیرماه سال 1400 حدود 190 درصد بوده در حالی‌که تورم اقلام غیرمشمول، افزایش قیمتی بالغ بر 433 درصد را تجربه کرده است.

در این زمینه با دکتر محمدرضا یزدی زاده، اقتصاددان و عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی به گفت‌و‌گو نشسته‌ایم تا ابعاد مبهم و مخرب سیاست ارز 4200 تومانی را بررسی کنیم.

دکتر محمدرضا یزدی زاده، اقتصاددان و عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی در خصوص تبعات ارز 4200 تومانی و کارکرد مخرب آن بر اقتصاد ایران به «راهبرد معاصر» گفت: ارز ترجیحی در زمان جنگ در اقتصاد ما مورد استفاده قرار گرفت، بعد از آن اگر نگاه بکنیم زیانی که به اقتصاد ما زد از زیان جنگ تحمیلی بیشتر بود.

این اقتصاددان با انتقاد از حامیان ارز ترجیحی و ادعاهای نادرست آنها در خصوص کارکرد مثبت ارز 4200 تومانی گفت: چند موضوع و اهدافی که مدافعین ارز 4200 تومانی مدعی آن هستند باید مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از اهداف انها این است که ما ارز ترجیحی را برای حمایت از اقشار ضعیف قرار دادیم.

یزدی زاده با بیان اینکه این ادعا دروغ است گفت: وقتی شما ارز ترجیحی را روی کالا تحت عنوان حمایت از اقشار ضعیف می‌دهید ، این دیگر یک دروغ بزرگ به حساب می‌اید چون میزان مصرف افراد تابع درآمدشان هست، هرچه درآمد بالاتر باشد، مصرف نیز بیشتر می‌شود و میزان یارانه ای را که افراد دریافت کردند نیز بیشتر بوده است و این یک خبط بزرگ در سیستم حمایتی ما و یک اشتباه وحشتناک به حساب می‌آید چون ارز ترجیحی اقشار مرفه را مورد حمایت قرار داد و برای اقشار ضعیف نتیجه‌ای به دنبال نداشت.

عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی ادامه داد: موضوع دومی که باید به آن توجه شود این است که تامین ارز ترجیحی به معنای گذشتن دولت از درآمدهایش است. در تمامی این سال‌ها در کدام دوران بوده است که ما کسری بودجه نداشته ایم؟ پس دولت از درآمدش صرف نظر کرده و این درآمد منجر به کسری بودجه شده است. حال جای سوال است که این کسری بودجه را دولت چگونه تامین کرده؟ پاسخ معلوم است از طریق استقراض و تورم ایجاد کردن! یعنی به قیمت پایین نگه داشتن چند قلم کالا کل اقتصاد را ما دچار تورم کردیم. در نتیجه تورم ثروتمند را ثروتمند تر میکند و فقیر را فقیرتر میکند. پس این هم یک سیاست اشتباهی بود که به کشور ما صدمه بزرگی وارد کرد.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه با سیاست ارز ترجیحی امنیت غذایی کشور به خطر افتاده است هشدار داد باید هرچه زودتر بساط این ارز برچیده شود و در ادامه افزود: شما وقتی که قیمت گذاری کالاها را به صورت قیمت گذاری مصنوعی انجام می‌دهید، یعنی روی کالاهای اساسی یارانه پرداخت میکنید در واقع شما امنیت غذایی کشور را به خطر می‌اندازید. برای مثال وقتی شما از کشاورز گندم را کیلویی 5 هزار تومان بیشتر نمیخرید چون خودتان با ارز 4200 آن را وارد میکنید ، به اقتصاد این علامت را میدهید که دنبال تولید کالای اساسی نروید، دنبال ایجاد امنیت غذایی در کشور نباشید.

یزدی زاده افزود: این ارز کشور ما را در ارتباط با کالاهای اساسی وابسته کرد و امنیت غذایی کشور ما را به خطر انداخت. الگوی کشت را تغییر داد. کشاورز به جای اینکه به دنبال تولید گندم و دانه های روغنی برود به دنبال محصولات آب‌بَری رفت که صادراتش برایش درامد ایجاد میکرد و مصرف اب کشور را با این سیاست بالا بردیم. بسیاری از محصولاتی که ما در ایران تولید میکنیم، تولیدش در خیلی از کشورها ممنوع است. و کشور را با بحران آبی مواجه کردیم.

این اقتصاددان سیاست ارز 4200 تومانی را یک فاجعه دانست و افزود: آنچه که ارز 4200 بر سر کشور اورد یک بلا و یک فاجعه بلند مدت است که آثارش حالا حالاها ادامه دارد. در بحث امنیت غذایی ما غفلت کردیم چون آمدیم به وارداتش یارانه دادیم، به صادرکننده خارجی یارانه دادیم. از آن طرف آمدیم محصولاتی را تولید کردیم با ارز یارانه ای و اسمش را گذاشتیم صادرات، مثل ماکارونی و محصولات دیگر. در واقع یک رانت عجیب و غریب برای یک عده ایجاد کردیم که منابع ارزی کشور را که به سختی تامین میکنیم از بین ببرند.

عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی در خصوص اینکه چه سیاستی باید جایگزین ارز ترجیحی شود گفت: بهترین کار پرداخت یارانه نقدی است. و هیچکس نمیتواند بگوید راه حل دیگری وجود دارد. شما زمانی که یارانه پرداخت میکنید در واقع این یارانه یک یارانه هدفمند به حساب می‌آید. چون به اقشاری که میخواهیم اصابت میکند. اما ادغام یارانه با بودجه دولت یک اشتباه بزرگ است.

یزدی زاده بر لزوم تشکیل یک صندوق رفاهی برای واریز منابع یارانه‌ای تاکید کرد و گفت: دولت باید یک صندوق تشکیل بدهد با نام صندوق رفاه ملی که تمام یارانه هایی که از حذف ارزهای ترجیحی یا یارانه های پرداختی غیر نقدی که به دست می‌آید وارد این صندوق کند و باید این صندوق از بودجه دولت منفک شود. چون این درامد برای یک سیاست خاص و یک هدف خاص ایجاد شده است.

یزدی زاده ادامه داد: وقتی درآمدهای یارانه وارد این صندوق شد هزینه هایی هم که از محل یارانه تعریف میشود از همین صندوق پرداخت میشود. همچنین باید امکان دسترسی هم به مردم بدهند که به صورت برخط بر این صندوق نظارت بکنند تا مردم بدانند چقدر وارد این صندوق شده است و چقدر بابت چه سر فصلی هزینه شده است. حتی لیست اشخاصی که از یارانه منتفع میشوند نیز باید شفاف در این سامانه برخط مشخص شود تا همه بدانند چه افرادی یارانه میگیرند.

این اقتصاددان با بیان اینکه باید یارانه‌های انرژی حذف شود چون زیرساخت‌های کشور را نابود کرده است گفت: یارانه های انرژی باید به صورت شفاف مشخص شود. پرداخت یارانه انرژی باعث شده است که زیرساخت های لازم برای تولید انرژی مستهلک بشود و امکان جایگزینی برای انها وجود نداشته باشد. این اقدامات کشور را به بحران می‌رساند. اینگونه یارانه‌ها باید حذف بشود و به صورت یارانه نقدی ما به التفاوت آن به مردم پرداخت شود.

وی اظهار کرد: کشور نیاز به این جراحی اساسی (حذف ارز 4200 تومانی) دارد. باید این کار صورت بگیرد. اقدام دولت در این زمینه بسیار شجاعانه و معقول بود ولی مستلزم این است که یارانه های نقدی مدیریت و شفاف بشود و این روند ادامه پیدا بکند.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با برشمردن معایب سیستم دو نرخی در مدیریت اجرایی کشور گفت: سیستم دو نرخی یعنی فساد، سیستم دو نرخی یعنی رانت، سیستم دو نرخی یعنی ریخت و پاش، سیستم دو نرخی یعنی ضربه به تولید ملی، سیستم دو نرخی یعنی تغییر مصرف مردم.

عضو سابق شورای راهبردی نظام مالیاتی افزود: جالب است بدانید مصرف سرانه روغن از سال 1340 تا به امروز 8 برابر شده است. علت آن هم ارزان بودن روغن است که آن را برای هرچیزی جایگزین کرده اند که بخش عمده ای از ان قاچاق میشود با اینکه در لیست مصرف سرانه ثبت میشود. که این در نتیجه این سیاست مخرب دو نرخی شدن است.

یزدی زاده در پایان اظهار کرد: دولت باید به سمت حذف هرگونه سیاست دونرخی پیش برود و اگر حمایتی لازم است باید هدفمند و شفاف به صورت نقدی انجام بشود تا اقتصاد به سمت مناسبات درست خود پیش برود.